Kunstmatige intelligentie (AI) en emoties
Het gebruik van kunstmatige intelligentie bij muziekproductie is een hot topic geworden. Oppervlakkig gezien gaat het om het auteursrecht, maar daarin schuilt de beschuldiging dat het moreel verwerpelijk is als kunstenaars bij productie gebruik maken van AI. Reden genoeg voor een betrokken persoon om hierover een standpunt in te nemen. Mijn naam is Horst Grabosch en ik ben een boekenauteur en muziekproducent bij de Entprima Publishing label.
Als nieuwsgierig mens, producent van elektronische muziek en voormalig beroepsmuzikant en later informatietechnoloog ben ik betrokken geweest bij het gebruik van machines/computers vanaf het moment dat de technologie zich had ontwikkeld tot het punt waarop het een nuttig hulpmiddel werd. In het begin ging het vooral over notatietechnologie, daarna met de komst van digitale audiowerkstations over de productie van demo's en vanaf 2020 over de hele productieketen van elektronische popmuziek. Het gebruik van machines is dus echt geen nieuw vakgebied, en er waren al vroeg stemmen te horen die het gebruik van elektronica in de muziek veroordeelden. Al eerder ging het over de ‘ziel van de muziek’. Interessant genoeg hielden deze nostalgische critici zich überhaupt nauwelijks bezig met de analyse van wat de 'ziel van de muziek' inhoudt. De gewone luisteraar kon het niet zoveel schelen, omdat hij de gevoelens van de productie in zich opnam zoals hij die persoonlijk in de productie aantrof. Een zeer wijs besluit, want in het koor van de muzikale hoeders van de moraal trof men steeds meer absurde aspecten aan, die om verdoemenis vroegen zonder enige filosofische basis.
Omdat popmuziek sterk wordt beïnvloed door sterrendom, misten luisteraars soms ook een menselijk idool achter de muzikale resultaten, maar dit is slechts een marketingaspect dat volledig is gecompenseerd door de komst van DJ's op de podia, althans in de elektronische dansmuziek. Naarmate machineondersteuning wijdverspreider werd, zagen duizenden amateurmuzikanten hun kans om muziek te produceren en deze op de streamingportals te publiceren. Natuurlijk konden de meesten van hen niet eens een badkamer vullen met fans, en dus bleven de producers gezichtsloos. Anonieme figuren ontwijken grotendeels de kritiek, maar sommigen van hen slaagden er zelfs in om draaglijk succes te boeken in de geheel nieuwe wereld van gezonde consumptie, gedreven door stemmingsafspeellijsten. Bij de vele onsuccesvolle 'geleerde' muzikanten was de afgunst op hun gezichten te lezen. Velen sprongen op de kar omdat het voor hen als geschoolde muzikanten natuurlijk nog gemakkelijker was om elektronisch te produceren, maar door de enorme hoeveelheid producties zonken hun werken in niemandsland weg. Tot overmaat van ramp heeft kunstmatige intelligentie nu het punt bereikt waarop het complete liedjes kan produceren, inclusief songteksten. De wanhoop verspreidt zich onder producenten die nog geen duurzame algoritmische aandacht hebben gekregen, vooral omdat gevreesd moet worden dat vrijwel iedereen liedjes op de markt kan brengen. Een horrorvisie voor alle muziekproducenten.
De meeste luisteraars weten niet eens wat er achter de schermen gebeurt en het kan ze ook niet zoveel schelen. Het belangrijkste is dat ze genoeg nummers blijven vinden voor hun behoeften, en er zijn er nu miljoenen binnen hun abonnementsmodellen. Deze luisteraars vormen echter de doelgroep van de meest wanhopige producenten. Ze kunnen zich nu aansluiten bij het steeds groter wordende aantal sfeergeluidschilders, of liedjes produceren met zoveel soul dat ze zich onderscheiden van de massa. Ze moeten voldoende opvallen om zowel het ontbreken van een echt ‘gezicht’ als het ontbreken van een echte karakterstem te compenseren. Hoe dit mogelijk is, hebben de Japanners al op indrukwekkende wijze laten zien met kunstmatige stemmen en avatars, die echter veel rekenkracht en programmeerkennis vergden en daardoor kostbaar waren. De snelle ontwikkeling van kunstmatige intelligentie heeft dit bouwpakket, of de doos van Pandora, zoals sommige mensen denken, nu voor iedereen toegankelijk gemaakt.
Het is aan ons wat we er van maken. We hoeven niet bang te zijn voor AI, omdat het alleen doet wat producenten altijd hebben gedaan: de succesvolle modellen emuleren en daarbij mogelijk nieuwe combinaties vinden – alleen AI kan het binnen enkele seconden doen. Producenten die deze weg inslaan moeten buitengewone resultaten leveren, maar moesten ze dat in de “goede oude tijd” niet al doen om succesvol te zijn? Wat is er dan zo nieuw in dit opzicht?
Het is de weg naar het resultaat, en daarin schuilt de prachtige kans die AI-ondersteunde muziekproductie ons biedt. Als producer hoef je geen tijd meer te besteden aan het leren van genrespecifieke productiedetails, omdat de AI dat simpelweg beter kan, omdat hij miljoenen rolmodellen heeft geanalyseerd op succes. Dit betekent dat je je volledig kunt concentreren op je intentie als het gaat om het opwekken van gevoelens bij de luisteraar – en dat is altijd de bedoeling van muziek geweest. Je moet je verhaal vormgeven en vertellen. Dat betekent natuurlijk dat je de AI slechts gedeeltelijk aan het stuur zet en nooit de verantwoordelijkheid voor de uitkomst uit handen geeft. Of het je vervolgens lukt, hangt van slechts twee vragen af. Wil de luisteraar in de oppervlakkigheid van de gewoonte blijven, of is hij bereid zich met jouw verhaal bezig te houden? Naar mijn mening een zeer kernachtige en bijna filosofische reductie van muzikale succesfactoren. Wat reclame en marketing betreft verandert er bijna niets. Ik ben met de komst van chatGPT op de kar van AI-ondersteunde muziek gesprongen, en mag ik wijzen op de resultaten, die al als singles zijn uitgebracht en binnenkort volledig als album zullen verschijnen. Zelf zijn de nummers meer ontroerd dan eerder gemaakt. Gezien de intensiteit van mijn persoonlijke tussenkomsten in de liedjes heeft het mij geen tijd bespaard (en dus is auteurschap in termen van copyright duidelijk), maar het heeft mijn gereedschapskist als verhalenverteller en zielzoeker enorm uitgebreid – en dat is de reden waarom ik Ik weet zeker dat ik me eraan zal houden.